İzmir’de bulunan antik liman kenti Teos’da geçmişin görkemli öykülerini hala bize fısıldıyor. Taş yolları, yüzyıllar içinde aşınmış antik surları ve zirvede yükselen akropolü deniz ticareti, sanat ve ideolojiyle büyüyüp gelişen bir medeniyetin en büyük tanıkları… İnsan üretimi bu kalıntıların ortasında ise tabiatın ve ömür döngüsünün sessiz bir bekçisi bulunmakta: Orta Asya ve Anadolu mitolojisinin en esaslı figürlerinden biri olan Umay Nine’nin ismiyle anılan, yaklaşık 1800 yaşındaki zeytin ağacını gelin birlikte öğrenelim.
Kimdir Umay Nine?
Umay Ana yahut Umay Nine, anıtlarda bahsedilen Türk mitolojisinde anne, hami ve doğurganlık üzere çok temel kavramların gözle görülür halidir. Bayanları hamileliklerinden itibaren, çocuklarını büyürken koruyup kollayan bu tanrıça, tabiat ile insan ortasındaki kutsal bağı olarak kabul edilir. Çeşitli kültürlerde ağaç, kuş, çiçek ve güneş sembolleriyle de Umay Ana söz edilir.
2. Ağaçlar ile Annelik ortasındaki ebedi bağ
Türk mitolojisinde sık sık ulu manalar yüklenen ağaçlar, annelik olgusuyla bağdaştırılmıştır. Dünyanın her yerinde baharda kendini yenileyen ağaçlar üzere insanlarda hayat döngüsü de bayanlar üzerinden bu formda devam ettiğine inanılır. Zeytin ağacının gümüşi yeşil yapraklarıyla kuvvetli etraf şartlarına dayanmaları yüzyıllardır barış, fazilet ve uzun ömrün sembolü olarak bilinir.
Umay Nine Ağacı’nın da göğe uzanan budaklı kısımları ve yüzyıllardır varlığıyla bu tabiatın ve bağın güçlü bir sembolüne dönüşmüştür. Kadim bir geçmişin izlerini taşıyan ve kuraklık, fırtına ve yakıcı güneş üzere şartları atlatan güçlü Umay Nine Ağacı bize ve tabiata meyvelerini her sene vermeyi sürdürmeye devam etmekte.
Umay Ninenin yıllardır toprağın içinde bulunan ve daha da inmeye devam eden güçlü kökleri tabiat ile sonsuz bir bağ kurmaya devam ederken kısımları da gölgesinde soluklanıp huzur bulan kaç jenerasyonun kıssalarını hafızasında barındırmaya devam ediyor.
3. Umay Nine’nin yıllara meydan okuyan bilgeliği
‘Umay’ ismi birinci olarak Orhun Yazıtları ve Dîvânu Lugâti’t-Türk üzere eski Türk metinlerinde görülmüştür ve bu metinler Umay Ananın ehemmiyetini vurgulanmaktadır. Türk uzunluklarının inanç sistemleri isminin daima geçmesi bu anlatıyı güçlendirir. Örneğin, Sagaylar, Umay Nine’ye analık niteliği bahsederken öbür Türk toplulukları onun doğum sırasında bayanlara takviye olduğuna inanır.
Umay Nine günümüzde de hala ehemmiyetini korur. Teos Örenyeri’ndeki zeytin ağacı, pek çok ziyaretçi için güçlü bir cüret, takviye ve huzur kaynağı tıpkı vakitte çocuk bekleyen anne adayları için sarsılmaz anne sevgisini ve koruyuculuğunu somut halidir.
Umay ile tabiat ortasındaki bu kontağın tek bir Umay Nine figüründen ibaret değil elbet… Türk mitolojisindeki Umay anlatısında bir ikililik bulunmakta: Umay ömrü ve uygunluğu, Kara Umay ise vefatı ve karanlığı temsil eder. Bu iki Umay figürleri bize hayatın döngüsel tabiatını, yani doğum ve vefatın, birebir madalyonun iki yüzü olduğu bizlere gösterir. Yüzyıllardır süregelen insanlık tarihine şahit olmuş bu kadim anlatı ve onun sessiz temsilcisi Umay Ana bize tabiatın aslında armağanı olarak da düşünebiliriz. Tabiatın bize armağanı olan bu hoşlukları koruyarak gelecek kuşakların de onlar karşısında bizimle birebir halde hayranlık, merak ve güvenlik hissini deneyimlemesi çok kıymetli.
4. Umay Nine nerede?
Keşfedilmeyi bekleyen bir hazine olan Teos Örenyeri’nde dimdik duran Umay Nine Ağacı, bu sonsuz döngünün dokunaklı ve güçlü bir bekçisi… Umay Nine Ağacı, varlıklı tarihini ve beslendiği mitolojiyi paylaşmak için ziyaretinizi bekliyor. Kollarının altında dururken tarihin yükünü, tabiatın gücünü ve Tabiat Ana’nın sarsılmaz varlığını hissetmek için Teos Antik Kenti sizleri bekliyor.
