Suudi Arabistan merkezli yayın organlarından Arab News’de, Türkiye ve Cezayir ortasında son devirde gelişen bağların ve Türkiye’nin Afrika’daki dış siyaset atılımlarının değerlendirildiği bir tahlil yayınlandı.
Cezayir’in Türkiye’nin ekonomik, güç ve askeri maksatlarının bulunduğu Mağrip siyasetinde stratejik bir pozisyonda olduğu belirtilen tahlilde, Türkiye’nin askeri aktifliğini de arttırdığı Cezayir ile ilgilerine büyük değer vermeye başladığı belirtildi.
Analizde ayrıyeten; Fransa’nın Afrika’da hem askeri hem de ekonomik olarak daha fazla güç kaybettiğine dikkat çekilerek, bu manada Fransa’nın boşluğunu Türkiye’nin doldurmaya başladığı belirtildi.
İşte Arab News’de yayınlanan tahlil:
Cezayir, Ankara ile ilgilerinde fırsatlar yakalarken, Türkiye’nin Afrika ekseninde müttefik olarak kilit bir pozisyonda yer alıyor.
Cezayir Dışişleri Bakanı Ahmed Attaf geçtiğimiz hafta Ankara’yı ziyaret etti ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile kapalı kapılar gerisinde bir görüşme gerçekleştirdi.
Cumhurbaşkanlığı Külliyesi’ndeki görüşmeyle ilgili rastgele bir ayrıntı açıklanmamış olsa da Türkiye-Cezayir bağlarına daha yakından bakmak, bağların gidişatı hakkında fikir verecektir.
Cezayir Cumhurbaşkanı Abdelmadjid Tebboune’nin 2022 yılında Türkiye’ye gerçekleştirdiği devlet ziyareti ve Erdoğan’ın geçen yıl gerçekleştirdiği iade-i ziyaret, iki ülke ortasında giderek güçlenen bağları pekiştirdi.
Erdoğan’ın Cezayir ziyareti sırasında Ankara ve Cezayir, alakalarını stratejik seviyeye çıkararak Tebboune’nin misyona geldiği 2019 yılından bu yana münasebetlerde kıymetli bir ilerlemeye işaret etti.
1955 yılında Türkiye, Batı odaklı dış siyaset çizgisi nedeniyle Batı dünyasının yanında yer almış ve BM Genel Şurası’nda Cezayir’in kendi mukadderatını tayin etmesine ait oylamada çekimser kalmıştı. Savaş vaktindeki bağımsızlık hareketi Türkiye’nin çekimser kalmasını Fransa’nın yanında yer almak olarak algıladı.
Ancak Türkiye’nin bu tavrı NATO müttefiklerini destekleme taahhüdünden kaynaklanıyordu. 1960 yılında hükümet değişikliğinin akabinde Türkiye, Cezayir’in bağımsızlığını destekleme istikametinde oy kullandı.
Ortak bir tarihi mirasa sahip olmalarına karşın Türkiye ve Cezayir, farklı siyasi ve ideolojik eğilimleri nedeniyle Soğuk Savaş periyodu boyunca uzaklıklı bir münasebet içinde oldular. Periyodun başbakanı Turgut Özal, 1985 yılında Türkiye’nin 1950’lerde Fransa’ya yönelik tarafgirliği için özür diledi. Bu açılımlara ve Demir Perde’nin çöküşüne karşın iki ülke daha yakın ilgiler kurmak için ortak bir yer bulamadı.
Ancak Arap Baharı olarak isimlendirilen 2010 yılı, olumlu bir formda olmasa da bağlara yeni bir boyut getirmiştir.
Özellikle 2010 sonrası istikrara İran boyutunu eklemek kıymetlidir. İran, Türkiye ile Cezayir ortasındaki bağlantıların cansız performansından faydalanmaya çalıştı. Suriye krizi İran’ın bu stratejisi için kıymetli bir yer oluşturdu.
Cezayir ve İran’ın siyasetlerindeki artan ahenk Suriye krizinden bu yana ivme kazanırken, Türkiye Cezayir-İran ekseninin karşı kampında yer aldı. İran ve Cezayir, Suriye’nin içişlerine rastgele bir dış müdahaleye kararlılıkla karşı çıktı.
İslam İşbirliği Teşkilatı’nın 2012’de Mekke’de yapılan ve Suriye’nin askıya alınmasının salt çoğunlukla kabul edildiği, yalnızca İran ve Cezayir’in itiraz ettiği toplantısında da misal bir tavır sergilemişlerdi.
İranlı başkanlar birçok sefer İran ve Cezayir’in yeni bir dünya tertibi yaratma kapasitesine sahip olduğunun altını çizmiş ve alakaların her alanda genişletilmesi ve çeşitlendirilmesi yoluyla kardeşlik bağlarının bir örneği olabileceklerini tabir etmişlerdir. Dini Başkan Ali Hamaney, Kuzey Afrika ülkesinin 1979’daki İran İhtilali’nden bu yana güzel bir ortak ve İsrail tersi bir direniş cephesi olduğunu birçok sefer lisana getirmiştir.
Cezayir ve İran’ı bir ortaya getiren bir öteki nokta ise anti-emperyalist duruşlarıdır. Cezayir, Batı’nın bölgedeki ortağı olarak Fas’ı tercih etmesine meydan okumak gayesiyle İran’a yakınlaşmıştır.
Bu çerçevede İran, Cezayir ekseninde Türkiye için bölgesel bir rakip pozisyonunda. Çünkü Tahran ve Cezayir’in birçok bölgesel evrakta ortak noktaları var.
TÜRKİYE FRANSA’NIN BOŞLUĞUNU DOLDURUYOR
Cezayir’deki Fransız tesirinin azalması Türkiye’nin işine geliyor.
Fransa, Mağrip’teki klasik sömürgeci tesirinde, bilhassa de Fransız yanlısı bir ideolojiye daha az meyilli olan yeni seçkinler ortasında önemli bir düşüş görüyor.
Örneğin Cezayir hükümetinin 2021’de Fransız askeri uçaklarının hava alanını kullanmasını yasaklama kararı, sembolizmin ötesinde değerli sonuçlar doğurdu.
Cezayir, Fransa’ya bölgedeki sömürgeci geçmişiyle şekillenen tarihî rolünün eskisi kadar güçlü olmadığını göstermeyi amaçlıyor. Bu, Cezayirli başkanlar ortasındaki zihniyet değişimini yansıtıyor ve Türkiye-Cezayir bağlantılarının artmasından telaş duyan Fransa’nın boşluğunu Türkiye’nin doldurmasının önünü açıyor.
Ancak Fransa’nın telaşı yalnızca ekonomik ya da siyasi kayıplarla ilgili değil, birebir vakitte Mağrip’teki askeri nüfuzuyla da ilgili.
Türkiye Libya’daki siyasi ve askeri varlığını pekiştirmeye çalışıyor ve son devirde Mısır ile bağlarını çoktan sağlamlaştırdı. Ayrıyeten, Tunus ve Fas ile istikrarlı bir ilgi sürdürmeye ihtimam gösteriyor.
Bu bağlamda Ankara, Libya ile sonu olan ve Türkiye’nin askeri aktifliğini arttırdığı Cezayir ile bağlantılarına büyük kıymet veriyor.
Cezayir birebir vakitte Türkiye’nin ekonomik, güç ve askeri amaçlarının bulunduğu Mağrip siyasetinde stratejik bir kapı pozisyonunda. Cezayir, Afrika’nın dördüncü büyük iktisadı ve büyük doğal kaynak rezervleri nedeniyle değerli bir güç ülkesi.
Cezayir’deki Türk yatırımları şimdiden Çin’i geçmiş durumda ve birçok kesimde değerli bir yer tutuyor.
Ekonomik işbirliği açısından, Türkiye ve Cezayir’in BRICS kümesine mümkün üyeliğinin bu alakalara yeni bir boyut kazandırması beklenmektedir.
Son devirdeki ekonomik ve siyasi işbirliği Cezayir’i Türkiye için kıymetli bir ortak haline getirse de, karşılıklı çıkarlara dayalı kalıcı bir bağlantı kurma arayışında olan Türk siyaset yapıcıları için Cezayir hala yeni bir dış siyaset alanıdır.
Bu bağlamda, Filistin davası konusunda işbirliği Türkiye-Cezayir ilgileri için kıymetli bir yol sunmaktadır. Zira uzun yıllar boyunca ikili alakalar Ankara’nın İsrail ile yakın bağları nedeniyle karmaşık bir hal almıştır.
Dolayısıyla, Cezayir Türkiye için fırsatlar sunarken, öteki ülkelerin buradaki rekabetçi tesiriyle ilgili zorlukları da beraberinde getirecektir.
