Birleşmiş Milletler Dünya Uyuşturucu Raporu’nun 2024 sonuçlarına nazaran dünya genelinde nitazen ismi verilen sentetik opioidlerin kullanımındaki artış en değerli tehditlerden biri.
BM, birçok yüksek gelirli ülkede fentanilden daha güçlü bir sentetik opioid çeşidi olan nitazenlerin ortaya çıkmasının akabinde çok dozdan kaynaklanan ölümlerde bir artış olduğunu tespit etti.
2020 yılından bu yana stabil göründüğü belirtilen yasa dışı opioid pazarındaki ön bilgilere nazaran 2023 yılında fentanillerde bir düşüş yaşandı. Buna karşılık nitazen ismi verilen sentetik opioidlerin sayısı fentanilleri yakalamış görünüyor.
Fetanil eroinden 50 kat güçlü bir uyuşturucu unsur.
Nitazenlerse birinci olarak 1950’lerde ağrı kesici bir ilaç olarak geliştirildi lakin o kadar güçlü ve bağımlılık yapıcılardı ki tıbbi kullanım için hiçbir vakit onay alamadı.
Taliban’ın dünyanın en büyük opioid üreticisi Afganistan’da üretimi durdurmasının akabinde eroin alıcıları sentetik opioidlere yöneldi.
Rapora nazaran, Taliban’ın 2022’de getirdiği yasağın akabinde Afganistan’da uyuşturucu üretimi geçen yıl yüzde 95 azalırken Myanmar’da yüzde 36 arttı. Global üretimindeyse toplam yüzde 75’lik düşüş yaşandı.
Avrupa Birliği’nin Uyuşturucu İzleme Ofisinin 2024 uyuşturucu raporu da nitazenlerin yeni ortaya çıkan bir tehdit olduğunu söylüyordu.
2009 yılından bu yana Avrupa uyuşturucu pazarında toplam 81 yeni sentetik opioid ortaya çıktı. 2023 yılında AB Erken İkaz Sistemine (EWS) birinci defa bildirilen yedi yeni sentetik opioidden altısı nitazenler oldu. Bu, tek bir yılda bildirilen en yüksek nitazen sayısı oldu ve 2019’dan bu yana Avrupa’da toplam 16 adet tespit edildi.
Kokain üretimi ve tüketimi rekor kırdı
BM’nin Uyuşturucu ve Hata Dairesi (UNODC) tarafından hazırlanan yeni raporda dünya çapında en tanınan uyuşturucu unsurun 228 milyon kişinin tükettiği esrar olduğu belirtildi.
60 milyon kişinin opioid, 30 milyon kişinin amfetamin, 23 milyon kişinin kokain, 20 milyon kişinin ise “ekstazi” kullandığı belirtildi.
Buna nazaran dünya genelinde 292 milyon kişi; her 18 şahıstan 1’i 2022’de uyuşturucu kullandı; bu oran on yıl kadar evvel yüzde 20 daha azdı. Artışta nüfus artışı da tesirli oldu.
Diğer yandan kokain pazarının hala büyümeye devam ettiği ve global kokain tedariğinin 2022’de rekor kırarak 2,700 tonu geçtiği belirtildi. Bu bir evvelki yıla nazaran yüzde 20 artış manasına geliyor.
Ürünün arz ve talebindeki artışa, tedarik zincirinde yer alan bilhassa Ekvador ve Karayip ülkelerinde artan şiddet olayları eşlik etti. Batı ve Orta Avrupa’daki kimi amaç ülkelerde de sıhhat problemlerinde yükseliş vardı.
Benzer halde, esrar kullanımı, uyuşturucunun Kanada, Uruguay ve ABD’de birtakım bölgelerde yasallaştırılmasıyla birlikte arttı.
Diğer yandan Kanada ve ABD’deki tertipli esrar kullanıcıları ortasında intihara teşebbüs oranları da arttı.
UNODC’nin baş araştırmacısı Angela Me, bahisle ilgili açıklamasında kokain ticaretinin “geleneksel pazarları” olarak görülen ABD, Batı ve Orta Avrupa dışına genişlediğini”; örneğin Afrika üzerinden trafiğin arttığını belirtti.
Türkiye’de durum ne?
Raporda Türkiye “captagon” ve metamfetamin uyuşturucuların ticaretindeki geçiş noktalarından biri olarak göze çarpıyor.
Captagon, son yıllarda Orta Doğu’da adeta veba üzere yayılan, çok fazla bağımlılık yapan amfetamin gibisi bir uyuşturucu. Çoğunluğu Suriye’de ve az bir kısmı de Lübnan’da üretilen uyuşturucu hususun en büyük pazarı Yakın ve Orta Doğu.
Buna emsal formda bölgede metamfetamin pazarının da büyüdüğü ve eserin son yıllarda alışılageldik pazarların dışında da ele geçirildiği belirtiliyor.
Bu ülkelerden biri olan Irak’ta 2019’dan 2023’e kadar metamfetamin ele geçirilen olaylarda yüzde 600 artış yaşandı.
Raporda “captagon” ve metamfetaminin misal ticaret rotaları izlemesinin kaçakçıkların bölgedeki bu iki pazarı birleştirme kapasitesine sahip olduğu manasına geldiği belirtiliyor.
BM bölgedeki uyuşturucu kaçakçılığı operasyonlarının hem ölçeği hem de karmaşıklığı süratle artarken, ükelerin karşı karşıya olduğu kıymetli zorluklardan birinin Yakın ve Orta Doğu’da hudut ötesi irtibatları ve ekonomik çıkarları olan silahlı güçlerin varlığı olduğu konusunda uyarıyor.
Bu durumun bölgedeki silahlı çatışma ve yolsuzlukla birlikte uyuşturucu üretiminin artmasına katkıda bulunduğu belirtiliyor.
