Terapist: Merhaba, nasılsınız bugün?
Danışan: Merhaba, teşekkürler. Bugün biraz gerginim.
Terapist: Anlıyorum. Bu gerginlik hissiyatınızla ilgili ne düşünüyorsunuz?
Danışan: Çalıştığım projenin gerilimi altında hissediyorum kendimi. Daima telaşlı ve yorgunum.
Terapist: Bu his rahatsız edici olabilir. Nefes almakta zorlandığınızda yahut huzursuz hissettiğinizde sakinleşmek için denediğiniz teknikler var mı?
Danışan: Bazen derin nefes almayı deniyorum lakin ekseriyetle pek işe yaramıyor. Aklımdaki fikirleri durdurmak çok güç oluyor.
Psikoterapist: Derin nefes almak âlâ bir başlangıç. Tahminen bu mevzuda size yardımcı olabilecek diğer teknikler de keşfedebiliriz. Örneğin, farkındalık ve meditasyon üzere metotlar gerilimle başa çıkmada tesirli olabilir. Bu tıp teknikleri denemek ister misiniz?
Danışan: Evet, farkındalık ve meditasyon hakkında daha fazla bilgi edinmek isterim. Tahminen bu metotlar bana yardımcı olabilir.
Psikoterapist: Olağanüstü. Farkındalık, şu anı yargılamadan kabul etmek ve o anın içinde olmak manasına gelir. Meditasyon ise çoklukla muhakkak bir odak noktasıyla yapılan bir uygulamadır. Başlangıç olarak, her gün kısa müddetli farkındalık idmanları yaparak başlayabiliriz. Ne dersiniz?
Danışan: Bu kulağa güzel geliyor. Nasıl başlayabilirim?
Psikoterapist: Başlamak için rahat bir yer bulun ve gözlerinizi kapatın. Nefesinize odaklanarak, her nefes alışverişinizi fark etmeye çalışın. Aklınıza gelen kanıları yargılamadan geçip gitmelerine müsaade verin. Bu antrenmanı günde beş dakika yaparak başlayabilirsiniz. İlerledikçe süreyi artırabiliriz.
Danışan: Teşekkür ederim, deneyeceğim. Umarım bu gerilimimi azaltmama yardımcı olur.
Psikoterapist: Bunu denediğiniz için teşekkür ederim. Gerilimle başa çıkmak vakit alabilir, bu yüzden sabırlı olun. Rastgele bir ilerleme yahut zorluk yaşadığınızda bana bildirin, birlikte çalışarak daha fazla strateji geliştirebiliriz.
Bu metin, terapist ve danışanı ortasında geçen bir terapi seansı üzere okunabilir. Ancak aslında o denli değil.
Bu diyalogdaki terapist de danışan da insan değil yapay zekâ (YZ).
Peki, bir YZ terapist seansı gerçekleştirebilir mi?
Tabi ben de YZ’nin psikanalizi ne kadar bildiğini merak ettim. Malum hepimizin aklına birinci gelen sorulardan biri de yapay zekaya mesleklerimizi kaptırır mıyız oldu :)
Hepimiz gelecekte bize sunulacak olan teknolojik imkanların heveslisiyiz. Akıllı telefonlar, manzaralı konuşmalar derken yapay zekayla birlikte geldiğimiz nokta geleceğin teknolojileri için bebek adımları olsa da günümüz için inanılmaz bir noktada :)
Peki en kolay haliyle nasıl çalışıyor bu YZ?
Yapay zekâ, temelde matematiksel bir model üzerine kurulmuş ve çok sayıda sözle eğitilmiş bir programın çıktılarını görüyor. Onlara verilen data kümesinden öğreniyor ve bulabildikleri bütün evrakları okuyor.
Sorduğumuz sorulara eğitim data tabanındaki bilgiler ve öğrenilmiş modeller eşliğinde uygun karşılığı arıyor. Çeşitli algoritmalar ve bilgi tahlili sistemlerini kullanarak da en uygun karşılığı belirliyor ve bize iletiyor. Tanım edilen misyonu anlıyor ve kademelendiriyor olsa da şimdi özgün bir yorum getirmiyorlar. Beşerle ayrıştığı en değerli yerlerinden biri de burası.
Gelgelelim dijital dünya bizim oluşturduğumuz manipüle edilebilir bir platform.
Dolayısıyla biz ne yazdıysak yapay zekâ da bize ona nazaran bir yanıt üretip önümüze getiriyor. Yani, bir sineması seyrederek anlamıyor, sadece metin olarak biliyor. Kendi başına akıl yürüterek yeni bilgiler üretmiyor.
Yapay zekaya kendisiyle ilgili bu görüşümü aktardığımda şöyle diyor;
‘’Örneğin; bilimsel araştırmalarda kullanılan yapay zekâ modelleri, mevcut datalardan yeni hipotezler oluşturabilir yahut yeni ilaç bileşikleri tasarlayabilir. Fakat bu çeşit ‘yeni bilgi üretimi’ ekseriyetle mevcut dataların ve kuralların bir kombinasyonu olup, büsbütün orjinal bir fikir yahut kavram yaratmaktan fazla mevcut bilginin yeni bir yorumlanması yahut kombinasyonudur. Yapay zekanın yaratıcı süreçlerdeki rolü giderek artmakta olsa da büsbütün bağımsız ve beşere has yaratıcılık seviyesine ulaşması şimdi mümkün değildir.’’
Ama işin bir de küçümsemememiz gereken bir tarafı var. Evet bir insan üzere anlamlandırma sürecine girmiyorlar. Ama YZ, makul misyonlarda insanları destekleyebilir ve hatta birtakım alanlarda insanlardan daha düzgün performans gösterebilir. Lakin şuur, hisler, yaratıcılık ve etik anlayış üzere beşere has özelliklere sahip değildir.
Sonuç olarak, YZ psikoterapide kıymetli bir dayanak aracı olabilir ve makul alanlarda yarar sağlayabilir. Ancak, büsbütün bağımsız bir halde psikoterapi yapabilmesi, şu an ki teknolojik ve etik sınırlamalar nedeniyle şimdi mümkün değil.
İnsanın sunduğu duygusal dayanak, empati ve uzmanlık, psikoterapinin vazgeçilmez ögeleridir ve YZ’nin bunu sağlaması mümkün değildir. YZ’nin günümüzde en uygun kullanımı terapistlerin işini desteklemek ve tamamlamak formunda olabilir.
Şu an için mesleğimiz biz de kaldı üzere görünüyor Bakalım ilerleyen günlerde bizi hangi senaryolar karşılayacak?
“Yapay zekâ ya insanlığın başına gelen en uygun şey ya da en makûs şey olacak.”
– Stephen Hawking
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar külliyen müelliflerinin özgün fikirleridir ve Onedio’nun editöryal siyasetini yansıtmayabilir. ©Onedio
