UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan yaklaşık 3500 yıllık kesintisiz yerleşimin devam ettiği Stratonikeia Antik Kenti’ndeki, Menteşe Beyliği devrine ilişkin Şaban Ağa Mescidi, bugüne kadar birçok tamirat geçirmesine karşın özgünlüğünü kaybetmedi.???????
Tunç, Klasik, Helenistik, Roma, Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet periyotlarına ilişkin yapıtların bir ortada olduğu Stratonikeia Antik Kenti’nde, bir yandan hafriyat çalışmaları yürütülürken bir yandan da Menteşe Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu’ndan kalma tarihi yapılar ayağa kaldırılıyor.
Kentte yürütülen onarım çalışmalarında Yasal’ın Rodos seferinde namaz kıldığı rivayet edilen, Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’nde geçen ve 14-15. yüzyıldan kaldığı iddia edilen Şaban Ağa Mescidi, Muğla Valiliği Yatırım İzleme ve Uyum Başkanlığının takviyesiyle aslına uygun olarak restore edildi.
Kentin girişinde ziyaretçileri karşılayan tarihi hamamın yanında bulunan cami girişinde ve içerisindeki tabanda bulunan Roma devrine ilişkin sütun başlıkları ile Evliya Çelebi’nin geldiğinde namaz kıldığı birinci caminin kalıntıları cam altında sergilendi.
Stratonikeia Antik Kenti Hafriyat Heyeti Lideri Prof. Dr. Bilal Söğüt, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Şaban Ağa Mescidi’nde yapılan hafriyatlar ve tespit edilen buluntulara nazaran Menteşe Beyliği devrinde burada bir cami bulunduğu ve daha sonra tamir edildiğini söyledi.
Özellikle 1876’daki tamirata dair kitabe de bulunduğunu belirten Söğüt, 1912-1913 yıllarında, eski caminin güneye ve doğuya yanlışsız genişletilerek büyütüldüğünü, birçok tamirat geçirmesine karşın bugüne kadar caminin özgünlüğünü koruyarak bu devirlerin tamamını kat kat cam altında sergilediklerini kaydetti.
Söğüt, dörtgen bir planı olan caminin dört duvara yerleştirilen 16 pencere ile aydınlatıldığını belirterek, “Özellikle köy girişindeki Şaban Ağa Mescidi’nin bulunduğu yerde Menteşe Beyliği Devri’nde hamam ve caminin yapıldığını biliyorduk. Evliya Çelebi ve Yasal Sultan Süleyman’ın burayı ziyaret ettiği devirleri gösteren evreleri cami içinde camın altında göstermiş olmamız inanılmaz bir ilgi topladı. Mescitte yaptığımız onarım ve uygulamalarını yurt dışından özel olarak görmeye gelenler var. Hatta bununla ilgili yurt dışı yayınlar da yapıldı.” dedi.
Kanuni Sultan Süleyman ve Evliya Çelebi’nin kente geldiğinde namaz kıldığı yeri hatta kitabında tanım ettiği yerleri tespit ettiklerini anlatan Söğüt, bu alanları cam altında ziyaretçilere gösterdiklerini ve bundan ziyaretçilerin çok etkilendiğini tabir etti.
Caminin son olarak 2017 yılında aslına uygun olarak restore edildiğini anlatan Söğüt, gelen ziyaretçilerin hem gezebildikleri hem de ibadetlerini yapabildikleri bir alan haline geldiğini, Stratonikeia’nın bu manada yaşayan bir tarih ve arkeoloji kenti olduğunu lisana getirdi.
Şaban Ağa Mescidi içerisindeki ahşap mimarilerin tamamının eski caminin materyallerinden birebir kullanıldığına işaret eden Söğüt, “Buradaki ahşap direkleri 1912 yılında yapıldığı formuyla duruyor. Bayanlar mahfiline çıkan döner merdiven, son cemaat mahallinin üzerine gelen mükebbir kısmı özgün haliyle duruyor. Öndeki sadaka taşı, Şaban Ağa’nın sandukası ile Beylikler periyodundan günümüze kadar yaşayan cami mimarisinin hoş bir örneğini burada görebiliyoruz.” diye konuştu.
Caminin girişinde bulunan sadaka taşı ve sandukanın muhafazaya alındığını anlatan Söğüt, caminin mimarisinde Osmanlı devrinin mimari özgünlüğünü yaşatan uygulamaların da son yapılan onarımda birebir yaşatıldığını kaydetti.
Alanda yapılan paklık ve hafriyatta Adnan Menderes periyodunda mescide eklenen şadırvanın da izinin bulunduğunu anlatan Söğüt, buranın da özgün haliyle restore edildiğini, mescide gelenlerin abdest alırken burayı kullandıklarını lisana getirdi.
