Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, TRTHaber’de katıldığı bir programda iktisat gündemine dair açıklamalarda bulundu.
Hazine ve Maliye Bakanı Şimşek, açıklamalarında şunları kaydetti;
Her şeyden evvel iktisatta bir yine dengelenme sürecine girdik. Yani iç talebin çok artışı nedeniyle bir kadro makro ekonomik dengesizlikler ortaya çıkmıştı. Artık orada bir yumuşama var. Net ihracatın tesiri iktisatta olumluya dönmeye başladı. Yani büyümede kompozisyon değişiyor, büyümede bir dengelenme var. Bu da beraberinde ortaya çıkan dengesizlikleri gideriyor. En kıymetli dengesizliklerden bir tanesi cari açık. Geçen sene mayıs ayında 57 milyar dolar civarındaydı. Büyük bir açık. Bu sene bu açık mayıs ayı prestijiyle 30 milyar doların altına düşmüş olacak. Münasebetiyle çok önemli bir düzgünleşme var. Yani Türkiye’nin dış açığında yarı yarıya düşüş var. Değerli dengesizliklerden bir tanesi bu çerçevede giderilmiş oldu.
Geçen sene mayıs sonu prestijiyle piyasa değerlendirmelerine bakarsanız, bilhassa zelzelenin tesiriyle bütçe açığının ulusal gelire oran olarak yüzde beldi 9-10’ları bulabileceği öngörülüyordu piyasalar tarafından. Biz bunu geçen sene yüzde 5,2’de tuttuk. Bu da değerli bir dengesizlik ve sarsıntı hariç bütçe açığı ulusal gelire oran olarak yalnızca yüzde 1,6 bu da değerli. Hasebiyle temel dengesizlikleri giderme manasında program çalışıyor.
“Türkiye’ye fon akışında büyük bir artış var”
Programın çalıştığını özetleyen kimi göstergeler var. Örneğin, Türkiye’nin risk primi. Türkiye’nin risk primi geçen sene mayıs ayında 700 baz puanın üzerindeydi. Bugün 270’in altına düştü. Bu periyotta gelişmekte olan ülkelere nazaran çok muazzam bir performans göstermişiz. Yani yalnızca bizim risk primimiz düşmemiş diğer bize misal ülkelere oranla risk primimiz çok daha süratli halde düşmüş. Risk priminin düşmesi burada aslında programın çalıştığını özetleyen bir gösterge. Zira bu Türkiye’ye fon akışında maliyeti belirleyen ögelerden bir tanesi. Türkiye fon akışında bizim öngördüğümüzden çok daha büyük bir artış var. Bilhassa lokal seçimlerden s sonra son 1,5 ayda o kadar önemli bir fon akışı ve Türk lirası lehine portföy değişikliği var ki, Merkez Bankası swap hariç rezerv durumu neredeyse 49 milyar dolarlık bir güzelleşme gösterdi. Bahsettiğim süreç 1,5 aylık bir süreçten bahsediyoruz. Belirsizlikler azaldıkça, programın çalıştığı ortaya çıktıkça Türkiye’ye istek artıyor.
“Sonuç almaya başladık”
12 yıl sonra Fitch, Türkiye’nin kredi notunu artırdı. S&P 11 yıl sonra Türkiye’nin kredi notunu artırdı. Artırmakla kalmadılar bizim görünümümüz müspet. Program bu formda çalışmaya devam ederse biz notu tekrar artıracağız halinde müspet görünümde duruyorlar. Bunların hepsi kıymetli yani iktisatta büyümenin kompozisyonu düzgünleşiyor. Daha sürdürülebilir daha istikrarlı bir büyüme var. Makro ekonomik dengesizlikler yavaş yavaş ortadan kalkıyor. Bütçe disiplini, dış istikrardaki güzelleşme, rezervlerdeki düzgünleşme, risk primindeki güzelleşme, Türkiye’ye fon akışındaki muazzam artış tüm bunlar şunu net biçimde ortaya koyuyor programa olan itimat güçlü, daima pekişiyor. Tabiiki bu programlar birer canlı organizma üzeredir. Biz yeterli bir program yaptık artık 3 yıl boyunca dokunmayalım diye bir şey yok. Canlı organizma üzere daima o programın doğal ki tekrar güçlendirilmesi, uygunlaştırılması, temellerinin sağlamlaştırılması, bunun pekiştirilmesi çok kıymetli. Türkiye’nin kendi programı ve nitekim sonuç almaya başladık.
“Enflasyon beklentilerinde muazzam bir güzelleşme var”
Programı daima bir halde güçlendirme uğraşımız var ve devam edecek. Bütçede harcama disiplini, yatırımların daha verimli alanlara yönlendirilmesi, direkt doğruya kimi cari harcamaların kesilmesi, kesintiye uğratılması. Tüm bunlar aslında mali disiplini güçlendirirken dezenflasyona dayanak veriyor. Programın çalıştığını konuştuk ancak enflasyon beklentileri geçen sene ekim ayına gidin, programın gerçek manada devreye girip çalışmaya başladığı devir. O periyoda nazaran enflasyon beklentilerinde muazzam bir düzgünleşme var. Önümüzdeki 12 ayda piyasaya sorduğunuz vakit enflasyon düşüşü öngörülüyor. Yüzde 33 civarına indi. Örneğin, 2 yıllık perspektifi alırsanız yüzde 22 civarına kadar indi. Ama bunu performansla destekleyeceğiz, daima bir formda programı güçlendireceğiz.
Bu sene zelzele yaralarını sararken zelzele dışındaki harcamaları çok güçlü bir formda denetim altına alıyoruz. Birtakım kamuda tasarruf paketi açıkladık. Onu güçlü bir formda uygulayacağız. En kıymetli mevzu verimliliği artıracak, Türkiye’nin rekabet gücünü artıracak, yapısal ıslahatları hızlandıracağız. Hasebiyle iki kanaldan para siyasetine dezenflasyon için dayanak vereceğiz. Bir; bütçe disiplini üzürerinden dayanak vereceğiz. İki; ıslahatları hızlandırarak verimlilik artışı üzerinden takviye vereceğiz. Münasebetiyle önümüzdeki devirde bu türlü bir güçlendirme, zati bir süreç işi. Sonuç almak da bir süreç işi. Şuna inanıyorum ki, programı güçlendirdikçe de çok daha düzgün sonuçlar alacağız. Aslında başladık biz programı güçlendirmeye. Tasarruf paketini açıklamamız bunun bir ayağı. Lakin daha birçok önümüzdeki devirde programı güçlendirecek ilave adımlar atacağız. Bunlar bir kısmı kamu maliyesi ayağında, bir kısmı yapısal dönüşüm ayağında olacak.
“Ekonomi programımız ilgi görüyor”
Bu program içeride ve dışarıda önemli bir ilgi görüyor. Bizim gittiğimiz birtakım milletlerarası platformlarda programın başarısı konuşuldukça, bu program güya Türkiye’nin öz evlatları tarafından hazırlanmamış üzere bir algı oluşturulmaya çalışılıyor. Hatırlarsanız, birinci gün periyot teslimde çok net bir tavır sergilemiştim. Demiştim ki, bundan sonra bizim siyasetler, kurala dayalı olacak. Yani öngörülebilir olacak. İkinci olarak memleketler arası normlara uygun olacak demiştik. Artık, memleketler arası normlara uygun, kurala dayalı, kredibilitesi yüksek bir programı ortaya koymanız, sonra bu programla muvaffakiyet elde etmeniz, dışarıda övüldüğü için dışarıda hazırlanmış bir program üzere lanse etmek gerçek bir yaklaşım değil. Bu program Cumhurbaşkanı Yardımcımız Cevdet bey ve beni bir kenara bırakalım. Orta Vadeli Program perspektifiyle, bu strateji bütçe başkanlığındaki çok bedelli arkadaşlarımızın, Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndaki çok kıymetli arkadaşlarımızın ortaya koydukları katkıları görmemezlikten gelmektir. Hasebiyle bu program özü prestijiyle Türkiye’nin kendi programıdır. Dışarıdan ilgi görmesi, övülmesi, dışarıdan bu programın yapıldığı manasına gelmiyor. Biz bu süreçte hiçbir milletlerarası kuruluşla program çerçevesinde, program hazırlık evresinde bir diyaloğa girmedik. Lakin natürel ki üyesi olduğumuz milletlerarası kuruluşlarla diyaloğumuz her vakit güçlü. Onlarla bir ortaya geliriz, programımızı anlatırız. Nereye gidersem gideyim Türkiye’deki vilayetlere seyahat ettim son bir kaç aydır. Dünyada nereye seyahat edersem edeyim kesinlikle bir fırsat bulup çıkıp orada Türkiye’nin programını, potansiyelini, neden yatırım yapılması gerektiğini sık sık anlatırız. Bu program kendi öz programımızdır, kurala dayalıdır ve milletlerarası normlara uygundur.
“Maliye ayağında dezenflasyona güçlü dayanak vereceğiz”
Şunun altını çizmek istiyorum, geçen sene çok büyük bir zelzele felaketi yaşadık. Bu felaketin yaralarını sarmayı önceliklendirdik. Bu çerçevede baktığınız vakit sarsıntı hariç bütçe açığına bir baksınlar. Son 20 yılda bütçe açığının ulusal gelire oranı yüzde 2,4. Geçen sene sarsıntı harcamaları hariç bütçe açığının ulusal gelire oranı yüzde 1,6. Münasebetiyle zelzele hariç bütçede çok önemli bir disiplin var, çok önemli bir sıkılaşma var. Ama zelzele nedeniyle alışılmış ki açık büyümüş. Bunu görmemezlikten gelemeyiz. Lakin bu sene çok büyük ihtimalle biz bütçe açığını hedeflediğimizin çok altında bir noktada harcama disipliniyle, harcama kesintileriyle biz geçen sene ki açığın altında bir açıkla kapatacağız. Maliye siyaseti ayağında dezenflasyona biz güçlü dayanak vermiş olacağız.
En son açıkladığımız tasarruf paketinde ne dedik? Yatırımları arzı artıracak alanlara, rekabet gücünü artıracak alanlara, verimliliği artıracak alanlara aktaracağız dedik. Yatırımlarda yüzde 15 kesintiye gidiyoruz dedik. Lakin burada dedik, örneğin; ziraî sulamayı, arazi toplulaştırılması, ziraî yani besin arzında lojistiğe yatırımı önceliklendireceğiz dedik. Biz dedik ki, burada güçte verimliliği mesela, yeşil dönüşümü, dijital dönüşümü önceliklendireceğiz dedik. Bunların hepsi aslında verimlilik artışı için Türkiye’nin dışa bağımlılığını azaltmak için değerli mevzular. Bir başka husus natürel ki, Türkiye alt yapıya çok büyük yatırım yaptı. Bunun sayesinde büyük bir kalkınma atağını gerçekleştirdi. Lakin önümüzdeki periyotta önceliğimiz kıymetli sanayi üslerini yani üretim üslerini bizim alıp limanlara bağlamamız. Biz bunu önceliklendireceğiz zira rekabet gücünü artırmak istiyoruz. Karbon ayak izini düşürmek istiyoruz.
Bu program hem niteliği prestijiyle güçlü bir program hem de sonuçları prestijiyle onun için maliye siyaseti gereken dayanağı vermiyor demek, sarsıntı konusunda gereken hassasiyeti göstermeyin demekle eş bedel hale geliyor. Biz sarsıntı konusunda geçen sene de bu sene de ne gerekiyorsa yapacağımızı söyledik. Ancak sarsıntı dışındaki alanlarda disiplin, harcama denetimi, harcamaların verimli alanlara aktarılması bizim için olmazsa olmazdır. Bu yorumlara saygılıyız herkes istediği yorumu yapar ben genelde de takip etmiyorum doğrusu, toplumsal medya günübirlik baktığım bir mevzu değil. Vakit gösterecek haklı olup olmadığımızı. Enflasyon düştükçe bu tıp değerlendirmeler yerini daha makul daha rasyonel tahlillere bırakır diye düşünüyorum.
Öncelikle geçen sene başlangıç noktası bir dezenflasyon programı için elverişli değildi. Yani, şubatta zelzele oluyor enkazın temizlenmesi yazı buluyor, inşaat dönemi ve büyük bir şok. İnşaat materyalleri fiyatları, personellik üzere bahisler zelzeleyle ilgili söylüyorum geçen sene yaz aylarında muazzam bir artışa geçti. Artık bu enflasyonist, bu sene o baz tesiri nedeniyle bu sene o denli bir şey öngörmüyoruz. Geçen sene büyük bir bütçe açığı ile karşı karşıyaydık. Bütçe açığı önlem almasaydık o kadar büyüktü ki, bankacılık dalının bunu içeriden finansa etmesinde zorlanabilirdik. O nedenle gerçek kesime kaynak akışı durmasın, krediler geri çağrılmasın yani bütün kaynaklar hazineye verilmesin noktasına gelmeyelim diye biz geçen sene önlem aldık. Aldığımız önlemlerin bir kısmı enflasyonistti. KDV’yi artırdık, akaryakıtta ÖTV’yi artırdık. Zira zelzele yaralarını sarmak için bütçe açığını denetim altında tutmak için. Bunlar bu sene yapılmayacak. Bu sene tekrarlanmayacak.
İki tane süreksiz faktörden bahsediyorum. Bir, sarsıntı tesiri. İkincisi geçen sene KDV artışı. Gelir siyasetleri geçen sene natürel ki nispeten bu periyoda nazaran daha gevşekti. Bu sene daha destekleyici hale geldi. Geçen sene seçim sonrası uzun bir müddet kur 2021’de TL/dolar kuru 18’e kadar çıkıyor ve 2023’ün birinci çeyreğinin sonuna kadar neredeyse tıpkı yerde kalıyor. Ama o devir önemli bir enflasyon var. Biz kuru özgür bırakınca kur üzerinden de enflasyonist bir baskı oluştu. Beklentiler kanalı olağan ki bozulmuştu. Bütün bunları yani zelzele, kur tesiri, vergi tesiri, beklenti kanalı üzerinden bütün bunları bir ortada düşündüğümüz vakit son bir yılda enflasyon natürel ki önemli bir formda bu faktörler üzerinden yükselişe geçti. Şu anda biz piyasadan döviz almasak tahminen 20’li sayılara kadar düşerdi. Biz şu anda son 1,5 ay içinde Merkez Bankamız bu kadar döviz biriktirmeseydi, gelen dövizi satın almasaydı büyük ihtimalle lira nominal olarak muazzam bir halde kıymet kazanacaktı. Biz rezerv biriktirdik, rezerv durumumuzu güçlendirmemiz lazım. Şu anda Türkiye çok önemli bir fon akışı var, Türkiye’nin cari açığı düşüyor, Türk lirası çok cazip, lirada önemli bir paha kaybı için bir sebep yok. Bu enflasyonu düşürmeyi destekleyici.
Ben tekraren söyledim, biz bir kadro istisna ve muafiyetler hariç KDV’de bir artış öngörmüyoruz dedim. Yani enflasyonu üst çekecek. Biz bu bahiste hassasiyetimizi gösteriyoruz. Bu sene geçen sene üzere vergi artışı da olmayacak. Zelzele yaralarını zati değerli ölçüde sarıyoruz. Orada piyasada bir istikrar oluştu. İnşaat materyalleri, arz bölümü, personellik konusunda. Beklenti kanalı güzelleşiyor. 12 aylık enflasyon beklentisi 33 civarına indi. Bu değerli bir sayı. 24 aylıkta yüzde 22 civarına indi. Enflasyon beklentilerinde de artık eskisi kadar bir kötüleşme yok. Tam tersine güzelleşme var. Bütün bunları bir ortada düşünürseniz, maliye siyaseti, para siyaseti ve gelirler siyaseti artık ahenkli bir formda çalışıyor. Bütün bunlar dezenflasyonu destekliyor. Merkez Bankamız en son enflasyon raporunu açıklarken dedi ki, mayıs ayında yani 3 Haziran’da açıklanacak enflasyon tepeyi bulacak dedi. Yüzde 75-76 civarında doruğa çıkacak.
